Мавзӯи Кашмир, ба ҷуз аз як баҳси минтақавии ҳалнашуда дар Осиёи Ҷанубӣ, ҳамчунин як манбаи аслии ихтилоф миёни ду қудрати ҳастаӣ, яъне Ҳиндустон ва Покистон ба шумор меравад. Чаро рӯзи 5 феврал ҳамчун рӯзи ҳамбастагии Кашмир таҷлил мешавад. Рӯзи Кашмир дар фазои собиқ Шӯравӣ/Осиёи Марказии имрӯза як мавзӯъи кам маълум аст, зеро он бо сабабҳои зиёди сиёсӣ/дипломатӣ дар ВАО ба таври кофӣ инъикос намешавад. Аммо ин масъала ва баҳси идомаи марбут ба он на танҳо барои Осиёи Ҷанубӣ, балки барои тамоми Авруосиё ва ҳатто тамоми ҷаҳон аҳамияти бузурги геополитикӣ дорад. Ин баҳс, воқеан, дар байни ду қудрати ҳастаӣ, ки аз ибтидои мавҷудияташон рақиб буданд (се ҷанги васеъмиқёс ва якчанд муноқишаҳои мусаллаҳонаи сарҳадӣ) ҷараён дорад ва тақрибан ҳама пешгӯиҳои муноқишаҳои эҳтимолии оянда баҳси Кашмирро ҳамчун омили аслӣ дар бар мегиранд.
Рӯзи ҳамбастагии Кашмир аз соли 1989 инҷониб таҷлил мегардад. Зеро ки мусулмонони кашмирӣ барои ҳуқуқи ҷудонашавандаи худ ба худмуайянкунӣ дар қаламрави ишғолшудаи Ҳинд дар Ҷамму ва Кашмир ба далели ҳокими ин қаламрав таъйин шудани Ҷагмоҳан Малхотра, ки бо таассуф ва фаъолиятҳои зидди мусалмононаш дар Ҳиндустон маъруф буд, шадидтар шуд. Дарҳол пас аз ба сари қудрат омадан Малхотра ба нерӯҳои ҳиндӣ амр дод, ки дар байни ҷомеаи мусулмонони Кашмир террорро ба вуҷуд оранд. Вақте ки чанд зан ҳангоми кофтукоби хона дар Сринагар захмӣ шуданд, субҳи рӯзи дигар ҳазорон нафар ба нишони эътироз ба кӯчаҳо баромаданд. Дар натиҷаи тирпаронии нерӯҳои ҳиндӣ ба сӯи тазоҳуркунандагон дар минтақаи Гав-Кадал беш аз 50 нафар ба ҳалокат расида, садҳо нафари дигар маҷрӯҳ шуданд. Ин ҳодиса хашми мардуми Покистонро ба бор овард ва 5 феврал, ки дар зери ҳукмронии Ҳинд қарор дошт, рӯзи ҳамраъйӣ бо мардуми мазлуми Кашмир эълон шуд. Аммо, таърихи баҳси Кашмир назар ба соли 1989 хеле қадимтар аст. Зеро соли 1947, вақте ки Ҳиндустони Бритониё истиқлолият ба даст овард ва ба ду ҳукмронӣ тақсим шуд, яъне иёлатҳои аксарияти ҳиндуҳо барои ташкили Ҳиндустон ва аксарияти мусулмонони музофоти Ғарбӣ ва Бенгалияи Шарқӣ бояд Покистонро ташкил кунанд, дар ҳоле ки ба шоҳзодаи онҳо дар Покистон ва ё ба шоҳзодаи Ҳиндустон асос ёфта буданд.
Бо 87 дарсади куллии аҳолии мусалмон, Ҷамму ва Кашмир як ҷузъи табиии Покистон ба назар мерасид, зеро байни онҳо аз нигоҳи дин, ҷуғрофиё ва фарҳанг иртиботи қавӣ вуҷуд дошт, аммо ҳокими вақти ҳиндуҳо Маҳараҷа Ҳари Сингҳ тибқи як санади баҳсбарангези пайвастан ба Ҳиндустон ҳамроҳшавии Ҷамму ва Кашмирро ба Ҳиндустон эълон кард. Ҳукумати Ҳиндустон низ ин амали Маҳараҷа Ҳари Сингҳ ва қаламравҳои ғайриқонунӣ ишғолшудаи Ҷамму ва Кашмирро бо фуровардани нирӯҳои худ дар Сринагар дар 27 октябри соли 1947, ки оғози баҳси Кашмир буд, дастгирӣ кард.
Имрӯз бисёре аз нозирон, аз ҷумла муаррихи маъруфи бритониёӣ Аластэр Ламб ва пажӯҳишгарони маъруфи кашмирӣ Абдулмаҷид Заргар ва Башорат Ҳусейн Козилбаш, ҳатто мавҷудияти чунин санадро рад мекунанд. Дар посух ба ин амалҳои якҷонибаи Маҳараҷа Ҳари Сингҳ ва ҳукумати Ҳиндустон, мардуми Ҷамму ва Кашмир як ҳаракати озодии бумиро барои озодӣ аз ҳукмронии Ҳиндустон оғоз карданд, ки дар он Покистон онҳоро дастгирӣ кард, ки дар соли 1965 ба ҷанги аввалини Ҳинду Пак оварда расонд.
Бо вуҷуди ин, Ҳиндустон ба кӯмаки ҷомеаи ҷаҳонӣ муроҷиат кард ва 1 январи соли 1948 ба Шӯрои Амнияти СММ барои оташбас муроҷиат кард. Ҳиндустон рӯзи 5 августи соли 2019 низ мақоми сиёсии қаламравро тағйир дод, яъне ба ҳазорон мардуми ғайрикашмирӣ мақоми истиқомати доимӣ дод, ки ин дағалона нақзи қатъномаҳои СММ ва қонунҳои байналмилалӣ мебошад.
Тибқи гузоришҳои расонаҳои хабарӣ, ҳукумати Ҳиндустон бо роҳбарии BJP ҳоло номҳои мусулмонии ҷойҳои муҳимро бо номҳои ҳиндуҳо иваз мекунад ва нақша дорад, ки дар Ҷамму ва Кашмир 50,000 маъбад бунёд кунад. Минбаъд як раванд барои маҳдуд кардани ҳавзаҳои интихоботии Лок Сабха ва Ассамблея дар Ҷамму ва Кашмир оғоз шудааст, то ба минтақаҳои бартарияти ҳиндуҳо курсиҳои бештар диҳад. Ҳадафи асосии ин ҳама чораҳои ғайриқонунии якҷониба ба ақаллият табдил додани аксарияти мусулмонони Ҷамму ва Кашмир ва тағир додани демографияи Кашмири Ҳиндустон, ки бо ин васила таҳриф кардани моҳияти қатъномаҳои СММ, яъне таъсир расонидан ба натиҷа ба фоидаи Ҳиндустон дар сурати маҷбур кардани плебисцит дар Ҷамму ва Кашмир дар оянда мебошад. Усулҳои Ҳиндустон ба амалҳои Исроил дар сарзаминҳои ғайриқонунӣ ишғолшудаи Фаластин шабоҳат доранд ва бо назардошти робитаҳои зичи байни Ҳиндустон ва Исроил, эҳтимолан Деҳлии Нав усулҳои Тель-Авивро барои нест кардани аҳолии бумӣ истифода мебарад. Аммо, сарфи назар аз истифодаи бераҳмонаи зӯр ва сиёсати интиқомҷӯёнаи ҳукумати марказии Ҳинд, ошӯбҳои оммавӣ дар Ҷамму ва Кашмир дар солҳои 2008, 2009, 2010 ва махсусан дар соли 2016 пас аз куштори ғайриқонунии пешвои маъруфи ҷавонон Бурҳон Вонӣ нишон медиҳад, ки ҳеҷ гуна фишор ва тарс наметавонад онҳоро аз роҳи худмуайянӣ ва худмуайянкунии Кашмирҳо аз худ дур кунад.