Баъди ба даст овардани истиқлолият ба робитаҳои Тоҷикистону Туркманистон бо имзои Созишнома “Дар бораи таъсиси муносибатҳои дипломатӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Туркманистон” 27 январи соли 1993 асос гузошта шуд.
Аз моҳи феврали соли 1995 дар шаҳри Ашқобод Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон вазифаи дипломатиашро иҷро мекунад. Айниҳол Сафири Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Туркманистон Абдураҳим Ашур ба ҳисоб меравад.
Ҳамчунин дар шаҳри Душанбе Сафорати Туркманистон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгир аст. Сафири Фавқулодда ва Мухтори Туркманистон дар Тоҷикистон – Панҷқулӣ Атамбаев мебошад.
Барқарор намудани муносибатҳои дипломатӣ барои бунёди шароитҳои нави мустақил дар фазои мусоиди ҳамкориҳои зич миёни ду кишвар дар соҳаҳои мухталиф мусоидат намуд.
Дар моҳи июли соли 1995 бо даъвати собиқ президенти Туркманистон Сафармурод Ниязов Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Эмомалӣ Раҳмон дар Ашқобод сафари корӣ анҷом дод. Дар натиҷаи ин боздид, як табодули муштарак қабул карда шуд. Роҳбарони ду давлат дар рафти вохӯрӣ оид ба зарурати рушди тиҷоративу иқтисодӣ, аз ҷумла имконияти таъмин намудани нафту газ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон гуфтушунид намуданд.
Умуман, дар муносибатҳои Тоҷикистону Туркманистон дар шароити рушди мустақил, майли дуҷонибаи алоқамандии мутақобилан судманд дар самтҳои гуногуни ҳамкориҳо вуҷуд дорад.
Муносибатҳои сиёсӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Туркманистон дар заминаи дуҷониба ва бисёрҷониба мавқеи геополитикии ҷойгиршавии ду кишвар ва узвияти онҳо дар созмонҳои гуногуни байналмилалӣ ва минтақавӣ, инчунин муносибати самимона ба якдигар ба роҳ монда шудаанд.
Дар бисёр масъалаҳои сиёсатгузории байналмилалӣ ва минтақавӣ байни ду кишвар фикру мулоҳизаҳои ба ҳам наздик ва ҳамоҳанг вуҷуд доранд, ки баъзе масъалаҳои марбут ба масъалаҳои амнияти минтақавӣ ва пешгирии офатҳои табиӣ мебошанд. Махсусан ҳамоҳангии фикру мулоҳизаҳо дар масъалаҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ оид ба манфиатҳои тарафайн мебошанд.
Тибқи Конститутсия Туркманистон ба қисмҳои маъмурию ҳудудӣ ҷудо карда шудааст: вилоятҳо, этрапҳо, шаҳр, шаҳрак, ҷамоатҳои деҳот. Шаҳрҳо дар навбати худ ба шаҳрҳо бо ҳуқуқҳои вилоят, шаҳрҳо бо ҳуқуқи ноҳия, шаҳр дар ноҳия тақсим карда мешаванд. Ҳудуди як ё якчанд деҳаҳоро генгешлик ташкил медиҳад.
Халқ Маслиҳатии Туркманистон мақоми олии намояндагии комилҳуқуқи мардум аст ва дорои ҳокимияти олии давлатӣ ва ҳукумат дар Туркманистон мебошад. Дар вилоят, шаҳр ва ноҳияҳо мақомоти намояндагии маҳаллии ҳокимияти маҳаллӣ-халқ маслиҳатӣ ташкил карда шудаанд. Генгешҳо намояндагони мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ дар ҳудуди шаҳр, ноҳия, шаҳрак ва ҷамоати деҳот мебошанд.
Президенти Туркманистон сарвари давлат ва ҳокимияти иҷроия дар Туркманистон мебошад. Девони Вазирони Туркманистон мақоми олии роҳбарикунанда ва маъмурӣ, ки аз тарафи Президенти Туркманистон роҳбарӣ мешавад, мебошад. Ҳокимияти иҷроия дар вилоятҳо аз ҷониби ҳокими вилоятҳо, дар шаҳрҳо бо ҳуқуқҳои вилоят ва этрап- ҳокими шаҳрҳо, дар этрапҳо-ҳокими этрап, дар шаҳрҳо дар этрап, шаҳракҳо, генгешқишлоқҳо- арчинҳо амал мекунанд.
Рушд ва такмили тақсимоти маъмурию ҳудудӣ Туркманистон бо такмили шаклҳо ва усулҳои идоракунии давлатӣ дар Туркманистон пайвастаст. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи масъалаҳои сохтори маъмурию ҳудудӣ қарори Шӯрои Мардумии Туркманистон аз 14 декабри соли 1992 «Дар бораи таъсис додани статуси шахсони маъмурию ҳудудӣ дар Туркманистон» ва Қонуни Ҷумҳурии Туркманистон рӯзи 14-уми декабри соли 1992 “Дар бораи масъалаи сохтори маъмурию ҳудудӣ Туркманистон” мебошанд. Қонуни мазкур тартиби ташаккул ва бекор кардани қисмҳои маъмурию ҳудудиро муқаррар мекунад; ташкил ва иваз намудани сарҳадҳо; тартиботи ҳисоббаробаркунӣ ба категорияи шаҳрҳо, шаҳрҳо ва деҳот; тартиби муайян кардани номгӯи маъмурию ҳудудӣ; тартиби бақайдгирӣ ва бақайдгирии онҳо.
Дар муносибатҳои дуҷонибаи Тоҷикистону Туркманистон зиёда аз 30 санади имзошуда иборат аст, ки заминаи ҳуқуқӣ дорад.
Дар соли 2007 ва 2010, дар ҷараёни сафарҳои расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Туркманистон дар ба амал овардани шартномаҳои заминаи ҳуқуқӣ дошта аз ҷиҳати шумора ва сифат тағйир ёфт.
Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Туркманистон махсулоти нафт, равған, нуриҳои ҳайвонот ва маҳсулоти саноати химиявиро содир мекунад.
Дар Туркманистон маҳсулоти кишоварзӣ, алюминий ва маҳсулоти онро аз Тоҷикистон қабул мекунад.
Ҳамзамон, муносибатҳои тиҷоратию иқтисодии миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Туркманистон аз давраи солҳои гузашта ба муқоиса бо кишварҳои дигари Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил бо суръати баланд ва рушди динамикӣ фарқ мекунанд.
Ин нишон медиҳад, ки дар соҳаи муносибатҳои тиҷоративу иқтисодии миёни ду кишвар фаъолнокӣ ва пешрафти назаррас ба амал омадааст, ки метавонад барои густариши минбаъдаи равобит имкониятҳои хуб фароҳам орад.
Имрӯз Туркманистон дорои калонтарин дар минтақа заводи коркарди нафт мебошад, ки ба стандартҳои байналмилалӣ ҷавобгӯ аст.
Омили дуюм, вазъияти бозор мебошад. Чунонки маълум аст, маҳсулоти нафтии Ҷумҳурии Тоҷикистон низ аз Ҷумҳурии Қазоқистон ва Федератсияи Русия таъминанд, аммо ин кишварҳо ҳар сол барои содироти онҳо манъ мекунанд.
24-25 июли соли 2007 сафари кории ҳайати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Туркманистон ба амал омад. Ҳайати Тоҷикистон таҳти роҳбарии Вазири энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ш. Гул аз ҷониби Президенти Туркманистон Гурбонгулӣ Бердимуҳаммадов ба ҳузур пазируфта шуд.
Дар ҷараёни мулоқот масъалаи дурнамои рушди муносибатҳои дуҷониба, роҳҳо ва самтҳои ҳамкорӣ дар соҳаи энергетика, нақлиёт, савдо, тандурустӣ, барқарор гардидани пайвандҳои ҳавоӣ байни кишварҳо, инчунин таъсис додани комиссияи байниҳукуматӣ оид ба ҳамкории тиҷоратӣ-иқтисодӣ баррасӣ гардид.
Заминаи шартномавӣ-ҳуқуқии муносибатҳои дуҷонибаро беш аз 110 санад ташкил медиҳад, ки соҳаҳои мухталифи ҳамкориҳоро ба танзим медароранд.
Инчунин 20 июни 2018 Президенти Туркманистон Гурбонгулӣ Бердимуҳамедов ба мақсади ширкат дар Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор”, солҳои 2018-2028 бо сафари корӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ташриф овард.
Ногуфта намонад, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Туркманистон дар доираи СММ, САҲА, ИДМ, ЮНЕСКО, СҲИ, TRACECA, С5+1, ИА+Осиёи Марказӣ, Ҷопон+Осиёи Марказӣ, Ҷумҳурии Корея-Осиёи Марказӣ, Ҳиндустон-Осиёи Марказӣ, Осиёи Марказӣ-Чин, инчунин дар масъалаҳои вобаста бо Афғонистон бо мавқеи ягона дар ҳалли ағлаби масъалаҳои доғи байналмилалӣ ва минтақавӣ баромад мекунанд.
Гузашта аз ин, 6 августи 2021 пас аз фарҷоми сафар давлатӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Мулоқоти навбатии машваратии сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ, ки дар минтақаи миллии сайёҳии “Аваза” баргузор гардид, ширкат варзид.
Шоиста зикр аст, ки дар Вохӯрии машваратии сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ Президенти Туркманистон муҳтарам Гурбонгулӣ Бердимуҳаммадов бо Қарори муштараки сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ барои хизматҳои шоиста дар рушди муносибатҳои дӯстӣ, ҳамсоягии нек, ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамкории давлатҳои Осиёи Марказӣ, таҳкими сулҳу амният дар минтақа, пешбурди манфиатҳо ва ташаббусҳои муштараки кишварҳои минтақа дар арсаи байналмилалӣ нахустин мукофоти олӣ – “Нишони фахрии сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ”-ро дар вазъияти тантанавӣ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тақдим намуданд.
Мирзоев Н.М.
профессори ИИТ ДМТ